Agnieszka Stępień
Akademia Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego w Warszawie, Wydział Rehabilitacji
„Granice funkcjonalne w terapii dzieci z wadami wrodzonymi.”

    Wrodzone wady rozwojowe występują u 2-4% noworodków, będąc zasadniczą przyczyną zgonów oraz zaburzeń rozwoju (Korniszewski, 2005). Do najczęściej występujących wad wrodzonych należą: wady wrodzone układu nerwowego ( przepuklina oponowo – rdzeniowa, guzy dysgraficzne, wodogłowie, bezmózgowie, hipoplazja i agenezja ciała modzelowatego), wrodzone wady rozwojowe układu mięśniowo-szkieletowego (wrodzone zwichnięcie stawu biodrowego, stopa końsko-szpotawa, skolioza wrodzona, wady klatki piersiowej, żebro szyjne), rozszczep wargi, rozszczep podniebienia miękkiego, wady wrodzone układu krążenia (wady serca, wady naczyń krwionośnych), układu oddechowego (np. hipoplazja płuca, wrodzone rozstrzenie oskrzeli) i inne. Prowadzenie regularnej terapii dzieci z wadami wrodzonymi ogranicza powstawanie nieprawidłowych kompensacji w narządzie ruchu, umożliwia uzyskanie poprawy na poziomie aktywności ruchowej pacjenta oraz wpływa na polepszenie jakości jego życia. Fizjoterapia powinna być standardem w okresie przedoperacyjnym i pooperacyjnym u dzieci wymagających leczenia operacyjnego.

    Uszkodzenie układu nerwowego u dzieci z przepukliną oponowo-rdzeniową jest przyczyną znacznego ograniczenia samodzielności. Możliwości ruchowe dziecka zależne są od poziomu występowania, rozległości wady cewy nerwowej oraz występowania dodatkowych zaburzeń (np. zakotwiczenie rdzenia). Najczęściej wada występuje odcinku lędźwiowym lub lędźwiowo- krzyżowym kręgosłupa (Roszkowski, 2003). Wyznaczenie celów bliższych i dalszych terapii odbywa się po dokładnym badaniu strukturalnym. Osiągnięcie samodzielnego funkcjonowania w pozycji siedzącej lub stojącej wymaga odpowiedniej stymulacji ściśle określonych grup mięśniowych oraz zastosowania odpowiedniego zaopatrzenia ortopedycznego. Ważnym celem fizjoterapii jest zapobieganie wtórnym deformacjom wynikającym z osłabionej funkcji mięśni (deformacje kręgosłupa, zwichnięcie stawu biodrowego).

    Wodogłowie, często występujące u dzieci z przepukliną oponowo-rdzeniową ,może dodatkowo zaburzać rozwój dziecka. Utrudniona kontrola głowy powoduje wtórne zaburzenia funkcji mięśni tułowia. Wzrost ciśnienia śródczaszkowego może prowadzić do wtórnego uszkodzenia struktur ośrodkowego układu nerwowego i do ograniczenia sprawności intelektualnej dziecka.

    Skolioza wrodzona, w zależności od lokalizacji, także może opóźniać rozwój ruchowy dziecka. U 70% pacjentów obserwowana jest progresja deformacji kręgosłupa (Debnath, 2010). Jedyną skuteczną formą leczenia jest wykonanie zabiegu operacyjnego (Debnath, 2010; Sarlak i wsp., 2010; Zhang i wsp. 2010). Celem prowadzonej terapii jest zapobieganie napięciom tkanek miękkich, narastającym ograniczeniom ruchomości kręgosłupa i stawów kończyn oraz powstawaniu zaburzeń funkcji układu oddechowego. Istotnym celem fizjoterapii jest stymulacja prawidłowego rozwoju oparta na umiejętności przewidywania zaburzeń ruchowych w życiu dziecka.

    U dzieci z wrodzonym zwichnięciem stawu biodrowego nadrzędnym zadaniem jest zapobieganie ograniczeniom zakresu ruchu w stawie biodrowym oraz kompensacjom w narządzie ruchu takim jak skolioza, deformacje stawu kolanowego lub stopy. Istotnym celem jest wzmacnianie mięśni stabilizujących tułów i stawy biodrowe oraz dążenie do poprawy wzorca chodu. Fizjoterapią należy objąć wszystkie dzieci z rozpoznaną dysplazją stawu biodrowego leczone zachowawczo z wykorzystaniem zapatrzenia ortopedycznego (Czubak, 2007). W przypadku planowania zabiegu operacyjnego (Matheney, 2010) fizjoterapia jest ważną składową w procesie przygotowania pacjenta do zabiegu.

    Dzieci z wrodzonymi wadami stóp najczęściej leczone są operacyjnie w okresie niemowlęcym. Po zabiegu operacyjnym powinny pozostać pod opieką fizjoterapeuty przynajmniej do chwili uzyskania zdolności samodzielnego chodu. Dzieci z wadami wrodzonymi wymagają szczególnej uwagi w okresach intensywnego wzrostu.