TITLE

Artykuły specjalistyczne / Sport

Ocena postępów rehabilitacji u kontuzjowanych piłkarzy nożnych


Na podstawie artykułu: „Quantifying the functional rehabilitation of injured football players” C.W. Fuller, J Walker w: "Br J Sports Med" 2006; 40:151-157


     Piłka nożna jest sportem wymagającym od uprawiających ją zawodników szerokiego wachlarza umiejętności. Począwszy od skoków, obrotów, wykonywania strzałów, podań, odbić głową, skończywszy na bieganiu, którego dystans określa się na 5-17 km w trakcie meczu. Aktywności te wymagają od piłkarzy dużej sprawności aparatu ruchowego: mięśni, ścięgien, więzadeł, kości i chrząstek. W sytuacji, gdy wymagania stawiane któremuś z tych elementów przekraczają jego możliwości, dochodzi do urazu.


     Częstość urazów u zawodowych piłkarzy nożnych jest wysoka. Zdecydowanie częściej zawodnicy ulegają kontuzjom podczas meczu, niż w czasie treningu. Do najczęstszych uszkodzeń zalicza się urazy kończyn dolnych w tym: naciągnięcia, skręcenia i krwiaki. W związku z bardzo silną presją managerów klubowych okres leczenia kontuzji podlega gwałtownemu skróceniu. Często potrzeba powrotu zawodnika na boisko, przysłania faktyczny rozmiar uszkodzenia i jest przedkładana nad konieczność prowadzenia dalszej, stopniowo intensyfikowanej rehabilitacji. W konsekwencji dochodzi do nawracających uszkodzeń kończyn dolnych, których liczbę ocenia się na 20-25% występujących urazów.
Przymusowa przerwa w aktywności treningowej przyczynia się do osłabienia sprawności zawodnika, dlatego jednym z głównych celów usprawniania jest jak najszybsze jej przywrócenie. Badania podają, iż przed powrotem do trybu treningowego piłkarz powinien osiągnąć pełny zakres ruchomości kończyny, koordynację i siłę mięśniową na poziomie równym 90% wartości wyjściowej.


     Rehabilitacja kontuzjowanych piłkarzy nożnych odbywa się zasadniczo w dwóch etapach. Pierwszy, to tzw. etap „przed-funkcjonalny” obejmujący leczenie i rekonwalescencję wczesną. Drugi to etap rehabilitacji funkcjonalnej. W etapie wczesnym, bezpośrednio po urazie włącza się leczenie zgodne z zasadą PRICE (Protection – zabezpieczenie, Rest – wypoczynek, Ice – lód, Compression – ucisk, Elevation – uniesienie). Następnie unieruchamia się uszkodzoną kończynę i aplikuje niesterydowe leki przeciwzapalne. Stopniowo włącza się także mobilizację kończyny, stosując ćwiczenia bez obciążenia, a następnie z częściowym obciążeniem, dla przywrócenia pełnego zakresu ruchu, siły mięśniowej i mocy. Rehabilitacja funkcjonalna rozpoczyna się, gdy zespół lekarzy prowadzących terapię danego zawodnika orzeknie o pozytywnym zakończeniu etapu wstępnego. Obejmuje ona ćwiczenia z pełnym obciążeniem oraz ćwiczenia typowe dla uprawianej dyscypliny sportowej.

W odpowiedzi na niekorzystną sytuację kontuzjowanych zawodników powstał pomysł opracowania standardowych norm oceniających poziom sprawności piłkarzy w trakcie procesu rehabilitacji. Uzyskiwane wyniki miałyby decydować o przejściu na wyższy poziom intensywności stosowanych rozwiązań usprawniających, a docelowo o powrocie na boisko. Jedną z metod dokumentowania przebiegu rehabilitacji funkcjonalnej opracowali Fuller i Walter. Przez dwa sezony obserwowali 118 zawodników ligi angielskiej, dokładnie dokumentując przebieg procesu rehabilitacji. Owocem prowadzonych badań stało się opracowanie krzywych obrazujących przebieg postępowania rehabilitacyjnego dla danego typu kontuzji. W opisywanym eksperymencie Fuller i Walker kwalifikowali piłkarzy do etapu rehabilitacji funkcjonalnej, gdy nie odczuwali oni bólu, lekarz potwierdził zagojenie się tkanki, a zawodnicy byli gotowi do wykonywania ćwiczeń z pełnym obciążeniem. Rehabilitację funkcjonalną prowadzono przez 4 godziny, 7 dni w tygodniu, codziennie oceniając poziom sprawności wykonania poszczególnych zadań w skali od 0 do 6. „0” – oznaczało niemożność wykonania aktywności, a „6” – jej wybitnie dobre wykonanie. Oceniano 10 zadań, pogrupowanych w 3 fazach:


Faza 1 – elementy sprawnościowe:

  • 1 - wytrzymałość;
  • 2 - wytrzymałość szybkościowa;
  • 3 - szybkość;
  • 4 - moc;
  • 5 - zwinność

Faza 2 – elementy doskonalące umiejętności związane z użyciem piłki i sytuacją podczas meczu:

  • 1 - podstawowe umiejętności z piłką (krótkie podania, kopnięcia, pół volley, volley);
  • 2 -  zaawansowane umiejętności z piłką (długie podanie i kopnięcia, pół volley, volley);

Faza 3 – elementy meczu

 

     Aby awansować do drugiej fazy usprawniania pacjenci musieli wykonać wszystkie elementy fazy pierwszej na poziomie ocenianym przez fizjoterapeutów przynajmniej na 3 punkty. Taki sam schemat obowiązywał przy przejściu do ostatniej fazy programu rehabilitacji. Satysfakcjonujące ukończenie każdego z ćwiczeń fazy 1 i 2 dawało zawodnikowi 5% w ostatecznym bilansie usprawniania, za ćwiczenia fazy 3 przyznawano 10%. Zawodnika uważano za gotowego do powrotu do regularnego cyklu treningowego i rozgrywek, gdy osiągnął 100% w bilansie usprawniania.


Prowadzony eksperyment dostarczył następujących spostrzeżeń:

  • Do najczęściej występujących uszkodzeń u piłkarzy nożnych należą: naciągnięcia mięśni uda (kulszowo-goleniowych i prostego uda), naciągnięcia mięśni podudzia (brzuchatego łydki), naciągnięcia więzadeł stawu kolanowego (przyśrodkowe, boczne i więzadło rzepki), skręcenia stawu kolanowego, naciągnięcia więzadeł stawu skokowego, skręcenia stawu skokowego.
  • Najczęściej kontuzji doświadczają zawodnicy powyżej 30 roku życia.
  • Urazy dotykają częściej zawodników obrony.
  • Do kontuzji dochodzi częściej podczas meczu, niż na treningu.
  • Wiek zawodnika, pozycja na boisku oraz wykonywana aktywność podczas urazu nie mają wpływu na czas trwania procesu rehabilitacji. Na jego długość wpływa natomiast rodzaj uszkodzenia. Najszybciej powracali do pełni formy zawodnicy po naciągnięciu okolic pachwiny, najdłużej rehabilitowali się zawodnicy z uszkodzeniami w obrębie więzadeł stawu kolanowego.
  • Najdłuższego usprawniania wymagają skręcenia, najszybciej niweluje się skutki powstawania krwiaków.
  • Długość okresu rehabilitacji przed-funkcjonalnej koreluje z czasem trwania rehabilitacji funkcjonalnej. Im dłuższa faza wczesna, tym dłuższy czas rehabilitacji funkcjonalnej potrzebnej do przywrócenia pełnej sprawności.

 

     Najcenniejszym efektem prowadzonych badań było stworzenie krzywych przedstawiających procentowo wyrażony poziom sprawności piłkarzy nożnych w funkcji czasu. Skonstruowano je dla wszystkich podstawowych typów kontuzji. Krzywe te mogą stanowić wytyczne dla procesu usprawniania, pozwalając przewidzieć przybliżony czas trwania rehabilitacji funkcjonalnej, a także czas potrzebny do osiągnięcia poszczególnych poziomów sprawności. Dają również obiektywną informację o gotowości powrotu zawodnika do pełnej aktywności, pozwalają fizjoterapeucie porównać skuteczność stosowanego programu usprawniania oraz mogą służyć za narzędzie motywujące zawodnika do pracy.

Agnieszka Śliwka

© 2017 by Reha Plus. All rights reserved.
Agencja Interaktywna Kraków